Rủi ro thiên tai phức tạp và hệ thống Trái đất
Các nỗ lực liên ngành của hệ thống Trái đất đang nâng cao hiểu biết của chúng ta về các rủi ro phức tạp và mở ra các cơ hội mới để tăng cường dự báo và dự đoán khí tượng thủy văn, cho phép hiểu rõ hơn và dự đoán trước các mối nguy hiểm không thể dự báo trước đây. Ví dụ, việc tích hợp dữ liệu quan sát đại dương được cải thiện vào các mô hình dự đoán thời tiết số đã mang lại độ phân giải tốt hơn cho sự thay đổi chậm của các vòng tuần hoàn đại dương, dẫn đến khả năng dự đoán theo mùa dài hạn hơn cũng như cải thiện tiềm năng cho các dịch vụ khí hậu ở các hệ thống liên kết.
Chuỗi giá trị hệ thống cảnh báo sớm (EWS) được kết nối và phụ thuộc lẫn nhau phải được áp dụng để hiểu rõ hơn về cách dữ liệu, khoa học, công nghệ và dịch vụ của hệ thống Trái đất có thể hỗ trợ tốt nhất cho việc giảm thiểu rủi ro (Hình 2). Danh sách kiểm tra Hệ thống cảnh báo sớm nhiều nguy cơ của WMO ủng hộ việc giải quyết các yếu tố EWS riêng lẻ như các thành phần tương tác và xem xét các mối quan hệ, quy trình, đầu vào, đóng góp, kết quả và bối cảnh hoạt động khác nhau của từng bên liên quan trong chuỗi. Các cảnh báo có thể và thường thất bại ở cả các nước đang phát triển và các nước phát triển nếu tất cả các yếu tố của chuỗi giá trị không mạnh như nhau. Từ hiểu biết về rủi ro thiên tai và phát hiện, giám sát, dự báo hiểm họa đến phổ biến thông tin cảnh báo và khả năng ứng phó; mỗi bước phải kết nối để đảm bảo rằng giá trị được thực hiện. Hệ thống tổng thể chỉ mạnh bằng liên kết yếu nhất và sự thất bại của bất kỳ yếu tố nào sẽ dẫn đến sự thất bại chung của toàn bộ EWS, làm tăng rủi ro đối với tính mạng và cơ sở hạ tầng. Các Dịch vụ Khí tượng và Thủy văn Quốc gia (NMHS) phải hoạt động như những cỗ máy được bôi dầu tốt để đưa ra những cảnh báo sớm có giá trị, kịp thời và phải tích hợp đầy đủ các kế hoạch và quy trình về GNRRTT và biến đổi khí hậu quốc gia để có hiệu quả. Vai trò của WMO là tạo ra một môi trường thuận lợi trong cộng đồng hệ thống Trái đất và trong chuỗi giá trị khí tượng thủy văn để hỗ trợ khả năng phục hồi và giảm thiểu rủi ro thiên tai (DRR).
.png)
Nghiên cứu khoa học hệ thống trái đất để giảm thiểu rủi ro thiên tai
Trong những thập kỷ qua, khoa học hệ thống Trái đất đã đạt được tiến bộ khoa học to lớn dẫn đến việc cung cấp các dịch vụ người dùng đáp ứng nhanh hơn và đầu vào quan trọng cho các sáng kiến DRR khác nhau của Liên hợp quốc. Điều này đã đạt được thông qua các nỗ lực nghiên cứu tổng hợp và có hệ thống nhằm giải quyết các nhu cầu xã hội và cộng đồng của địa phương, khu vực, quốc gia và toàn cầu. Nghiên cứu khoa học về trái đất đã tiến tới sự hiểu biết tốt hơn về rủi ro thiên tai, quản trị rủi ro thiên tai, nơi cần đầu tư thêm cho khả năng phục hồi và những cải tiến cần thiết để cải thiện khả năng sẵn sàng ứng phó với thiên tai nhằm ứng phó hiệu quả và xây dựng lại tốt hơn (Alcántara- Ayala et al .2021).
Một trong những Mục tiêu dài hạn của Kế hoạch chiến lược WMO 2020–2023 là “thúc đẩy nghiên cứu có mục tiêu bằng cách tận dụng sự dẫn đầu trong khoa học để nâng cao hiểu biết về hệ thống Trái đất cho các dịch vụ nâng cao”. Ứng dụng khoa học tốt nhất trong từng thành phần của chuỗi giá trị EWS sẽ cải thiện các dự báo và cảnh báo của tất cả các Thành viên WMO. Chuỗi giá trị đầy đủ bao gồm nghiên cứu rủi ro thiên tai, cung cấp các quan điểm mang tính hệ thống và đa rủi ro để quản lý và giảm thiểu rủi ro, tổn thất và thiệt hại do thiên tai, sau đó tiến tới quản lý rủi ro thiên tai, cải thiện quá trình ra quyết định, đồng thời thực hiện hiệu quả, khoa học- chính sách và thực hành rủi ro thiên tai dựa trên (ví dụ: Shi et al. 2020) (Hình 3). Chuỗi giá trị cũng đi “bước cuôi” để giao tiếp hiệu quả và áp dụng kiến thức dễ hiểu và có thể hành động của người dùng cuối để họ thực hiện hành động cần thiết để cứu mạng sống.
Hướng tới Cảnh báo Hoàn hảo: Thu hẹp khoảng cách kỷ luật thông qua quan hệ đối tác và giao tiếp, sẽ được Springer xuất bản vào cuối năm nay trong bối cảnh dự án Thời tiết Tác động Cao của Chương trình Nghiên cứu Thời tiết Thế giới WMO (WWRP), đưa ra những ví dụ điển hình về cách hệ thống Trái đất có thể tiếp cận được tham gia trong suốt chuỗi giá trị cảnh báo sớm. Ấn phẩm dành cho các chuyên gia từ đầu này đến đầu kia của chuỗi giá trị cảnh báo sớm, bao gồm một chương cụ thể về các hệ thống cảnh báo sớm và vai trò của chúng trong DRR.
.png)
Chương trình Nghiên cứu Khí hậu Thế giới (WCRP) liên kết với DRR trong một số khoảng thời gian và trong các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau như mực nước biển dâng, hạn hán và lũ lụt liên quan đến biến đổi khí hậu. Ví dụ: các hoạt động “Ngọn hải đăng” mới về “Khí hậu hạ cánh an toàn” nhằm tìm hiểu các sự kiện rủi ro cao, bao gồm mực nước biển dâng và tài nguyên nước trong nhiều thập kỷ và khoảng thời gian dài hơn. Một ví dụ khác là hoạt động “Giải thích và Dự đoán Thay đổi Hệ thống Trái đất” đang phát triển khả năng tích hợp để quan sát định lượng, giải thích, cảnh báo sớm và dự đoán về những thay đổi của hệ thống Trái đất trên quy mô toàn cầu và khu vực, tập trung vào khoảng thời gian nhiều năm đến nhiều thập kỷ.
(còn nữa)
Biên dịch: Tạp chí KTTV
.png)
.png)
.jpg)
