Lý do El Nino bắt đầu nhưng thời tiết vẫn mát mẻ
Bà Phạm Thị Thanh Ngà, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, qua số liệu lịch sử cho thấy thông thường những năm El Nino, Việt Nam có nhiệt độ cao hơn trung bình nhiều năm, lượng mưa thiếu hụt, gây ra nắng nóng, khô hạn và xâm nhập mặn. Điển hình nhất là hai đợt hạn hán và xâm nhập mặn nghiêm trọng xảy ra trong thời kỳ El Nino mạnh là mùa khô 2015-2016 và 2019-2020. El Nino sẽ tác động rất khác nhau giữa các vùng khí hậu và theo từng thời kỳ hoạt động, như trước, hình thành, bắt đầu, phát triển và suy yếu.
Tháng 4, 5 vừa qua là thời kỳ trước khi El Nino hình thành, chuyển pha nhanh từ lạnh sang nóng, có sự xáo trộn mạnh của nhiệt độ bề mặt đại dương, dẫn đến những thay đổi cưỡng bức của khí quyển. Dấu hiệu này cho thấy nhiệt độ của bề mặt đại dương tháng 4, 5 năm nay cao hơn so với trung bình nhiều năm.
Lòng hồ thủy điện Trị An cạn trơ đáy do thiếu hụt mưa trong thời gian dài, cạn kiệt nguồn nước.
Tuy nhiên, nắng nóng bất thường vào tháng 4-5 chưa phải tác động của El Nino mà do hiệu ứng ấm lên toàn cầu dẫn đến sự thay đổi nhiều về các hoàn lưu khí quyển; áp thấp nóng phía tây hoạt động sớm và cường độ mạnh kết hợp với hiệu ứng phơn (do điều kiện địa hình của Việt Nam). Nhiệt độ trung bình toàn cầu vẫn tăng lên hàng năm kể từ 2015 đến nay, bất kể là pha El Nino hay La Nina.
Trong 20 ngày đầu tháng 6, một số khu vực Bắc Bộ ngày nắng, chiều tối và đêm mưa giông nên chúng ta có cảm giác mát mẻ dễ chịu hơn. Cơ quan khí tượng cũng không ghi nhận kỷ lục về nhiệt độ. Tuy nhiên, thực tế từ số liệu quan trắc nền nhiệt trong 20 ngày đầu tháng 6 Bắc và Trung Bộ phổ biến cao hơn giá trị trung bình nhiều năm cùng thời kỳ 0,5-1 độ C, một số nơi 1,5-2 độ C. Nền nhiệt trung bình ngày ở Nam Trung Bộ và Nam bộ cũng cao hơn giá trị trung bình nhiều năm khoảng 0,5 độ C.
Dự báo hầu hết vùng miền trong cả nước nhiệt độ trung bình có xu thế cao hơn bình thường; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục. Khi El Nino xuất hiện, nắng nóng gia tăng trong mùa hè (thể hiện ở nhiệt độ tối cao hoặc số ngày nóng), giảm bớt cơ hội xảy ra các đợt rét đậm, rét hại kéo dài trong mùa đông.
Lượng mưa sẽ thiếu hụt trên đa phần diện tích cả nước với mức độ phổ biến 25-50%, thậm chí trong lịch sử Buôn Ma Thuột từng ghi nhận thiếu hụt 69%. Từ đó nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ hoặc diện rộng ở một số vùng như Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ. Hoạt động của bão, áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông và ảnh hưởng đến Việt Nam có thể không nhiều, nhưng tập trung vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn cả về cường độ và quỹ đạo.
Những năm El Nino cũng có thể xuất hiện bất thường về mưa lớn, rét hại ở một số vùng, chẳng hạn đợt El Nino 2015-2016 xảy ra mưa lớn kỷ lục ở Quảng Ninh ngày 25/7-4/8. Hay mùa đông 2015-2016, rét đậm, rét hại diện rộng ở miền Bắc, nhiệt độ thấp nhất ở Sa Pa xuống -4,2, Mẫu Sơn -4,4, Pha Đin -4,3 độ C. Băng tuyết xuất hiện ở cả những nơi lịch sử chưa hề có tuyết như Ba Vì (Hà Nội) và Kỳ Sơn (Nghệ An). Do vậy, những bất thường hay trái quy luật cùng là những nguy cơ do tác động của El Nino.
Đỉnh điểm của El Nino là các tháng cuối năm nay
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, dự báo hiện tượng El Nino sẽ tiếp tục phát triển từ tháng 6 cho tới hết năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 80-90%. Thời gian đỉnh điểm của El Nino có thể xảy ra trong mùa 3 tháng từ tháng 11/2023 đến tháng 01/2024 với xác suất El Nino có cường độ mạnh (Chuẩn sai nhiệt độ mặt nước biển tại khu vực Nino3.4 > 1,5 độ C) vào khoảng 56% và xác suất El Nino đạt cường độ trung bình (Chuẩn sai nhiệt độ tại khu vực Nino3.4 > 1,0 độ C) vào khoảng 84%. Như vậy, nhiều khả năng El Nino sẽ xảy ra với cường độ từ trung bình đến mạnh.
Trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trong cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường ; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối. Hoạt động của bão/áp thấp nhiệt đới có thể không nhiều nhưng tập trung nhiều vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn , cả về cường độ và quỹ đạo.
Theo cơ quan khí tượng, điều đáng lưu ý là El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 đến 50%; Vì thế nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ , hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt, trong các tháng mùa khô năm 2023, đề phòng tình trạng ít mưa dẫn đến tình trạng hạnhán, xâm nhập mặn , thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc. Ví dụ dễ hình dung nhất về tác động của El Nino đã gây ra các đợt hạn mặn kỷ lục vào năm 2015/2016 và 2019/2020.
Dự báo El Nino sẽ gia tăng dần về cường độ vào các tháng mùa đông năm 2023-2024. Dựa trên một số thống kê khí hậu, vào thời kì chịu tác động của El Nino khu vực Việt Nam có một số biến động đáng lưu ý. Theo thống kê trung bình mỗi năm có 5-7 xoáy thuận nhiệt đới (XTNĐ) bao gồm bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ) ảnh hưởng đến nước ta, trung bình mỗi tháng có 0,58 cơn. Trong những năm El Nino trung bình mỗi tháng có 0,42 cơn, ít hơn TBNN khoảng 28%. Ngoài ra, trong điều kiện El Nino, xoáy thuận nhiệt đới thường tập trung vào giữa mùa bão (tháng 7, 8, 9).
Trong những năm El Nino số đợt không khí lạnh ảnh hưởng đến nước ta ít hơn bình thường. Số đợt front lạnh, đặc trưng của các đợt không khí lạnh, qua Hà Nội của các tháng trong năm chỉ bằng 70%. Thời gian kết thúc hoạt động của không khí lạnh ở Việt Nam sớm hơn bình thường. Trong điều kiện El Nino nhiệt độ trung bình các tháng đều cao hơn bình thường, mùa đông chênh lệch rõ rệt hơn mùa hè, các khu vực phía Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn phía Bắc. Trong điều kiện có ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, nhất là các đợt El Nino mạnh có thể gây ra nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối ở nhiều nơi.
Trong điều kiện El Nino thường gây thiếu hụt lượng mưa trong hầu hết các vùng trong cả nước, phổ biến từ 25 đến 50% (rõ rệt nhất là Bắc Trung Bộ). Đáng chú ý là, một số đợt El Nino đã cho những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24h và số tháng liên tục hụt mưa ở một số nơi, cho thấy El Nino làm tăng tính biến động của mưa ở Việt Nam.
Tô Hội
.png)
.png)
.jpg)
