Dự báo “sớm” và “sát” giảm thiểu thiệt hại do hạn mặn lịch sử

Nhận diện sớm hạn mặn

Xâm nhập mặn đang đe dọa ĐBSCL; trong đó, 5 tỉnh là Bến Tre, Tiền Giang, Kiên Giang, Cà Mau và Long An đã phải ban bố tình trạng khẩn cấp thiên tai. Hạn hán, xâm nhập mặn năm nay được cho là khốc liệt chưa từng có trong lịch sử.

Xâm nhập mặn ở ĐBSCL đang ở mức độ gay gắt và khốc liệt

Nếu như đợt hạn hán, xâm nhập mặn năm 2016, nước mặn lần đầu tiên tiến tới cảng Cái Cui (Cần Thơ) - cách cửa biển Trần Đề (Sóc Trăng) trên 100km, các tỉnh Bến Tre, Vĩnh Long nước mặn mới vào tới trung tâm tỉnh lỵ thì hạn hán, xâm nhập mặn năm 2020 tình hình trầm trọng hơn nhiều.

“Tuy nhiên, chúng tôi hi vọng rằng thiệt hại sẽ giảm đi rất nhiều so với 4 năm trước đây khi chúng ta đã có thông tin để chủ động trước ứng phó”, ông Hoàng Đức Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV nói.

Theo ông Cường, tình hình hạn hán, xâm nhập mặn ở ĐBSCL đã có dấu hiệu bắt đầu từ giữa mùa hè năm 2019 khi mà cơ quan khí tượng nhận thấy nguy cơ mất mùa lũ cuối năm ở ĐBSCL. Ngay từ tháng 7, 8/2019, thời điểm chúng ta đang ứng phó với các cơn bão năm 2019 ở Trung Bộ, ngành KTTV đã có những thông tin cảnh báo nguy cơ thiếu nước, hạn hán, xâm nhập mặn vào mùa khô 2019-2020.

Cũng tại thời điểm đó, chúng tôi đã liên tục yêu cầu các đơn vị dự báo, cảnh báo, quan trắc ở khu vực ĐBSCL và Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia theo dõi chặt chẽ báo cáo thường xuyên 2 tuần một lần cho các đơn vị phòng chống thiên tai và thông tin đến nhân dân.

Ông Cường cho biết, đến cuối năm 2019, nguy cơ hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn đã hiện hữu rõ ràng hơn. Trong bối cảnh đó, Tổng cục KTTV đã yêu cầu Đài KTTV khu vực Nam Bộ và toàn bộ Đài KTTV các tỉnh ĐBSCL tăng cường quan trắc, đầu tư khảo sát về mực nước, đặc biệt là xâm nhập mặn để có những thông tin tin cậy phục vụ cho các tỉnh, huyện thuộc khu vực của mình; đồng thời cung cấp cho Trung tâm KTTV quốc gia làm nguồn tin đầu vào phục vụ bản tin dự báo, cảnh báo.

Suốt từ cuối năm 2019 đến nay, các tỉnh thuộc ĐBSCL, Đài KTTV khu vực Nam Bộ ở TP HCM và Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia định kỳ 2 tuần một lần có bản tin dự báo, cảnh báo về hạn hán, xâm nhập ở ĐBSCL.

“Bản tin này được cập nhật nếu theo những bất thường hằng ngày cho các tỉnh của khu vực”, ông Cường nói và cho biết, đó là thông tin rất quan trọng cho việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, điều chỉnh cung cấp, sử dụng nguồn nước; tăng cường biện pháp khai thác, tích trữ nước ngọt trước mùa lũ, nên phần nào hạn chế thiệt hại.

Trước dự báo khô hạn năm nay sẽ phức tạp hơn năm 2016, từ giữa năm ngoái, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu triển khai các giải pháp cấp bách phòng chống hạn, mặn. Do có chỉ đạo cấy sớm vụ đông xuân, chuyển đổi cơ cấu cây trồng nên đã tới 93% diện tích lúa đông xuân ở ĐBSCL đã tránh hạn và né mặn thành công. Đây là kết quả kể đáng ghi nhận nhưng không thể chủ quan, vì hiện vẫn chưa phải cao điểm của đợt hạn. Bởi vậy, ngay từ bây giờ, các địa phương trong vùng phải nỗ lực tập trung chống hạn.  

Dự báo “sát” diễn biến nguồn nước

Cùng với dự báo tình hình hạn hán, xâm nhập mặn ở ĐBSCL, ở đồng bằng Bắc Bộ và các khu vực khác, Tổng cục KTTV cũng có thông tin sớm về khả năng thiếu hụt nguồn nước phục vụ cho phát triển kinh tế, xã hội ở khu vực phía Bắc. Đặc biệt, trên cơ sở những thông tin dự báo của ngành KTTV, ngành điện đã có những biện pháp điều chỉnh kế hoạch sản xuất đảm bảo nguồn nước vào kỳ đổ ải phục vụ sản xuất nông nghiệp.

“Ngay trong thời điểm đổ ải, chúng tôi cũng đã có dự báo phù hợp với diễn biến lượng mưa nên giảm được thời gian đổ ải cũng như tiết kiệm nguồn nước ở khu vực phía Bắc”, ông Cường nói.

Người dân Sóc Trăng dùng nilon trữ nước phục vụ sản xuất.

Bên cạnh những thông tin cảnh báo từ xa, cách đây gần một tháng, ngành KTTV đã có bản tin chi tiết cảnh báo mạnh mẽ hơn về nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn ở khu vực Trung Bộ ở các cửa sông và Tây Nguyên. Tất cả các thông tin dự báo, cảnh báo được chuyển đến các địa phương, Ban Chỉ đạo trung ương phòng chống thiên tai, Tổng cục Thủy lợi để có những phương án ứng phó kịp thời; đồng thời thông tin đến cộng đồng để cho bà con chủ động biện pháp ứng phó.