Liên quan đến trận mưa lũ cực lớn xảy ra ở tỉnh Hà Nam (Trung Quốc), phóng viên Dân trí đã có cuộc trao đổi với ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia.
- Tỉnh Hà Nam (Trung Quốc) đang trải qua trận mưa lũ lớn, gây thiệt hại nặng nề về tài sản và tính mạng con người, ông có đánh giá gì về trận mưa lũ này?
- Hiện nay đang là mùa mưa ở khu vực Trung Quốc nên việc xuất hiện các đợt mưa lớn là bình thường và không phải là trái mùa. Tuy nhiên, với lượng mưa đạt hơn 600 mm trong vòng sau 24 giờ thì đúng là quá lớn và được cơ quan khí tượng Trung Quốc đánh giá là trận mưa lớn chưa từng có suốt 1.000 năm qua ở tỉnh Hà Nam, Trung Quốc.
Hiện chưa có nghiên cứu đánh giá cụ thể nguyên nhân đợt mưa lớn cực đoan này. Tuy nhiên, một trong những nguyên nhân gây ra các hiện tượng thiên tai khốc liệt và hiếm gặp này được gắn với sự kiện biến đổi khí hậu. Theo nhận định, biến đổi khí hậu dẫn đến sự thay đổi về tần suất, cường độ, quy mô không gian, thời gian và quy luật hoạt động của các cực đoan thời tiết và khí hậu: Nhiệt độ nóng lên có thể làm cho các nhiễu động của hệ thống khí quyển như dải hội tụ nhiệt đới, các xoáy, bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, giông, tố lốc,... trở nên mạnh hơn và xảy ra nhiều hơn.
- Tại sao ngay cả các nước có nền khoa học tiên tiến như Đức và Trung Quốc mà dự báo mưa còn khó khăn như vậy?
- Trong những năm qua, với sự phát triển của khoa học và công nghệ, dự báo khí tượng thủy văn trên thế giới đã có những bước tiến bộ nhất định. Tuy nhiên, dự báo lượng mưa lớn vẫn là một thử thách lớn đối với bài toán nghiệp vụ trên thế giới, đặc biệt là mưa cực đoan.
Chúng ta mới dự báo tốt về vùng mưa lớn, chưa thể dự báo chính xác lượng mưa tại một vị trí, thời gian cụ thể. Công nghệ dự báo của thế giới hiện nay chưa có khả năng dự báo lượng mưa lên đến vài trăm mm trong vài giờ như vậy. Các nghiên cứu mô phỏng số với độ phân giải cao bằng các mô hình bất thủy tĩnh có độ phân giải quy mô đám mây trong thời gian qua đã chỉ ra rằng các dự báo bằng mô hình số có tính dự báo thấp, đặc biệt đối với cấp mưa lớn. Điều này là do tính dự báo của khí quyển bị chi phối rất mạnh bởi các nhiễu động có quy mô không gian và thời gian rất nhỏ. Một kích thích đối lưu nhỏ hay sai lệch của tâm hội tụ ẩm mực thấp cũng có thể dẫn đến các thay đổi rất nhanh của các bất ổn định trong khí quyển và tạo nên các phân bố đối lưu sâu khác nhau dẫn đến hệ quả mưa khác nhau.
- Những năm gần đây nhiều thiên tai cực đoan xuất hiện, các cơn bão dị thường xảy ra hoặc cùng lúc xuất hiện các tổ hợp thời tiết nguy hiểm cùng tương tác. Vì sao có hiện tượng này, việc dự báo gặp khó khăn như thế nào, thưa ông?
- Theo thống kế thực tế không phải những năm gần đây thường xuất hiện các cơn bão có đường đi rất kỳ dị hoặc cùng lúc xuất hiện 2-3 cơn hoặc các tổ hợp nguy hiểm tương tác, mà trong quá khứ cũng đã xảy ra nhiều trường hợp như vậy tạo ra các thiên tai có nguồn gốc khí tượng thủy văn gây thiệt hại rất lớn về người và tài sản của nhân dân.
Nguyên nhân xảy ra 2-3, thậm chí 3-4 cơn bão hoạt động đồng thời là do hoạt động của dải hội tụ nhiệt đới thường được hình thành trong những tháng mùa mưa bão (từ tháng 6-11 hàng năm). Dải hội tụ nhiệt đới này thường kéo dài hàng nghìn km. Trên dải hội tụ luôn tồn tại các trung tâm khí áp thấp, nếu điều kiện thuận lợi các trung tâm khí áp thấp này sẽ mạnh lên và tạo thành những cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới.
Việc dự báo những cơn bão hoạt động đồng thời và những tổ hợp thời tiết tương tác lẫn nhau là rất phức tạp và khó khăn, đòi hỏi phải theo dõi liên tục để phát hiện những sự thay đổi nhỏ của hoàn lưu khí quyển. Hiện tại do hệ thống quan trắc khí tượng thủy văn ở trên Biển Đông nói riêng và ở vùng biển Thái Bình Dương nói chung còn hạn chế và thưa thớt dữ liệu nên rất khó khăn cho công tác dự báo những cơn bão có hướng di chuyển phức tạp hoặc bị tương tác bởi những cơn bão khác.
- Người dân đang rất quan tâm năm 2020 tại Trung Quốc cũng có mưa lũ kỷ lục, đe dọa cuộc sống của cư dân ven sông Dương Tử và đập Tam Hiệp, sau đó tại Việt Nam cũng có mưa lũ khốc liệt, liên tục xảy ra tại miền Trung. Năm nay, mưa lũ tại Hà Nam Trung Quốc cũng đang gây thiệt hại lớn cho một số khu vực, vậy thời gian tới mưa lũ ở Việt Nam được dự báo sẽ diễn ra như thế nào?
- Mưa lớn 2020 gây lũ kỷ lục, đe dọa đập Tam Hiệp-Dương Tử là do Front Meiyu (hệ thống thời tiết gây mưa chính ở Trung Quốc và khu vực Đông Á) duy trì hoạt động kéo dài, cường độ mạnh hơn bình thường.
Năm 2020 Front (ranh giới phân tách hai khối không khí có nhiệt độ khác nhau) Meiyu tồn tại gây mưa suốt từ giữa tháng 4 tới tận tháng 6/2020. Còn trong năm nay (2021) mưa lớn xảy ra trên hệ thống sông Hoàng Hà, nằm phía trên của hệ thống sông Dương Tử, sâu vào trong đất liền nằm ở phần phía Bắc của Trung Quốc, nguyên nhân là do có một khối không khí biển lấn từ phía Đông vào kết hợp với vùng xoáy thấp, gây mưa lớn trên hệ thống sông Hoàng Hà, thủ phủ Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam của Trung Quốc.
Tỉnh Hà Nam nằm ở miền Trung của Trung Quốc, cách khá xa Việt Nam, nên trận mưa lũ lịch sử tại đây không ảnh hưởng đến Việt Nam.
Cơ quan khí tượng thủy văn Việt Nam nhận định, hiện tượng ENSO sẽ duy trì trạng thái trung tính đến đầu năm 2022. Dự báo tình hình không khí lạnh năm 2021 có nhiều nét tương đồng năm 2020, cường độ có thể không mạnh bằng. Bắc Bộ năm nay dự báo có mùa Đông khô với nhiều ngày nắng hanh, đêm lạnh.
Về dự báo bão, năm 2021 dự báo bão sẽ tập trung vào tháng 10 và 11, có thể kéo sang tháng 12, nhưng không dồn dập như năm 2020. Bão và mưa lớn ở miền Trung, đặc biệt ở khu vực Trung và Nam Trung Bộ xảy ra nhiều vào tháng 10 và tháng 11, có thể sang cả tháng 12/2021.
- Xin cảm ơn ông!
Theo Dân trí
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)