Biến đổi khí hậu có nguy cơ làm đảo lộn cuộc chiến toàn cầu chống lại bệnh sốt rét

Ở vùng nông thôn Uganda, một bà mẹ đặt đứa con một tuổi của mình vào trong màn ngủ khi đi ngủ (UNICEF/Maria Wamala).

Tổ chức Y tế Thế giới của Liên hợp quốc (WHO) cho biết hôm thứ Năm rằng biến đổi khí hậu và các tác động của nó, đặc biệt là thời tiết khắc nghiệt và sóng nhiệt, gây ra “nguy cơ đáng kể” đối với tiến bộ đạt được trong cuộc chiến chống bệnh sốt rét.

Công bố Báo cáo Sốt rét Thế giới năm 2023 khi các quốc gia tập trung tại hội nghị về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc, COP28, cơ quan y tế này cảnh báo rằng mặc dù mở rộng khả năng tiếp cận phòng chống sốt rét nhưng ngày càng có nhiều người mắc bệnh. WHO ghi nhận 249 triệu trường hợp vào năm 2022, tăng 2 triệu so với năm 2021 và vượt mức 233 triệu trường hợp trước đại dịch vào năm 2016.

Mối liên hệ giữa bệnh sốt rét và biến đổi khí hậu

WHO Mối liên hệ giữa bệnh sốt rét và biến đổi khí hậu

Điều đó chủ yếu là do sự gián đoạn sức khỏe cộng đồng do COVID-19 gây ra, khủng hoảng nhân đạo, tình trạng kháng thuốc và thuốc trừ sâu cũng như tác động của hiện tượng nóng lên toàn cầu. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO cho biết: “Khí hậu thay đổi đặt ra nguy cơ đáng kể cho tiến trình chống lại bệnh sốt rét, đặc biệt là ở các khu vực dễ bị tổn thương”. Ông nói thêm: “Các phản ứng sốt rét bền vững và kiên cường là cần thiết hơn bao giờ hết, cùng với các hành động khẩn cấp nhằm làm chậm tốc độ nóng lên toàn cầu và giảm tác động của nó”.

Tăng gấp năm lần ở Pakistan

Báo cáo cũng đi sâu vào mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và bệnh sốt rét, lưu ý những thay đổi về hành vi và tỷ lệ sống sót tăng lên của muỗi Anopheles thông qua nhiệt độ, độ ẩm và lượng mưa tăng lên.

Các hiện tượng thời tiết cực đoan, như sóng nhiệt và lũ lụt, cũng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự lây truyền và gánh nặng bệnh tật. Ví dụ, trận lũ lụt thảm khốc năm 2022 ở Pakistan đã khiến số ca sốt rét ở nước này tăng gấp 5 lần, cơ quan này cho biết. Sự gia tăng đáng kể cũng được quan sát thấy ở Ethiopia, Nigeria, Papua New Guinea và Uganda.

Tác động xếp tầng

WHO cũng tuyên bố rằng sự biến đổi khí hậu có thể có tác động gián tiếp đến xu hướng sốt rét, do các yếu tố như giảm khả năng tiếp cận các dịch vụ sốt rét thiết yếu và sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng màn tẩm thuốc trừ sâu, thuốc và vắc xin. Sự dịch chuyển dân số liên quan đến biến đổi khí hậu cũng có thể dẫn đến gia tăng các ca sốt rét khi những cá nhân không có khả năng miễn dịch di cư đến các vùng lưu hành bệnh.

Các yếu tố khác

Trong khi biến đổi khí hậu gây ra rủi ro lớn, WHO cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải thừa nhận vô số mối đe dọa khác. “Biến đổi khí hậu gây ra rủi ro đáng kể, nhưng chúng ta cũng phải đối mặt với những thách thức như khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe hạn chế, xung đột và trường hợp khẩn cấp đang diễn ra, tác động kéo dài của COVID-19 đối với việc cung cấp dịch vụ, nguồn tài trợ không đầy đủ và việc thực hiện không đồng đều các biện pháp can thiệp sốt rét cốt lõi của chúng ta”, cho biết Matshidiso Moeti, Giám đốc WHO khu vực Châu Phi. Bà nói thêm: “Để tiến tới một tương lai không có bệnh sốt rét, chúng ta cần nỗ lực phối hợp để giải quyết các mối đe dọa đa dạng này nhằm thúc đẩy sự đổi mới, huy động nguồn lực và các chiến lược hợp tác”.

Một nhân viên y tế ở Kenya cầm các lọ vắc xin sốt rét để tiêm trong một chiến dịch tiêm chủng (UNICEF/Washington Sigu).

Cơ sở để lạc quan

Báo cáo cũng trích dẫn những thành tựu như việc triển khai theo từng giai đoạn vắc-xin sốt rét đầu tiên được WHO khuyến nghị, RTS,S/AS01, ở ba quốc gia châu Phi.

Theo WHO, một đánh giá nghiêm ngặt đã cho thấy tỷ lệ mắc bệnh sốt rét nghiêm trọng giảm đáng kể và tỷ lệ tử vong ở trẻ nhỏ do mọi nguyên nhân giảm 13% ở những khu vực đã tiêm vắc xin so với những khu vực chưa tiêm vắc xin. Ngoài ra, vắc xin sốt rét an toàn và hiệu quả thứ hai, R21/Matrix-M, đã được phê duyệt vào tháng trước, dự kiến ​​sẽ tăng nguồn cung và cho phép triển khai vắc xin trên quy mô lớn trên khắp châu Phi, nơi tập trung hầu hết các ca bệnh.

Bước tiếp theo

WHO nhấn mạnh sự cần thiết phải có một “trục xoay đáng kể” trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét, với việc tăng cường nguồn lực, tăng cường cam kết chính trị, các chiến lược dựa trên dữ liệu và đổi mới tập trung vào việc phát triển các sản phẩm hiệu quả, hiệu quả và giá cả phải chăng hơn. “Mối đe dọa gia tăng của biến đổi khí hậu đòi hỏi các phản ứng sốt rét bền vững và kiên cường phù hợp với nỗ lực giảm tác động của biến đổi khí hậu. Sự tham gia của toàn xã hội là rất quan trọng để xây dựng các phương pháp tiếp cận tích hợp”.

Biên dịch tin bài: Tạp chí KTTV

Nguồn: https://news.un.org/en/story/2023/11/1144187