Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Trung Trung Bộ 30 năm một hành trình đi tới

Tròn 30 năm trước, Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Trung Trung Bộ vinh dự được thành lập theo Quyết định số 2284/QĐ-KTTV ngày 26 tháng 8 năm 1994 của Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng Thủy văn trên cơ sở hợp nhất Đài Khí tượng Thủy văn Liên Tỉnh Bình Trị Thiên, Đài Khí tượng Thủy văn Quảng Nam - Đà Nẵng và toàn bộ lưới trạm khí tượng, thủy văn (KTTV) trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi thuộc Đài Khí tượng Thủy văn liên tỉnh Quảng Ngãi- Bình Định cũ. Đài được thành lập trong bối cảnh điều kiện hạ tầng cơ sở của khu vực Trung Trung Bộ còn nhiều yếu kém, giao thông đi lại khó khăn, cơ sở vật chất còn nghèo nàn, trang thiết bị thiếu thốn, hạn chế, đội ngũ cán bộ không đồng đều, nơi thừa, nơi thiếu.

 Hình ảnh Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ năm 1994

Cơ cấu tổ chức ban đầu gồm:

- Các phòng chuyên môn, nghiệp vụ tại Văn phòng Đài gồm: Phòng Quản lý lưới trạm KTTV, Phòng Dự báo, Thông tin và phục vụ KTTV, Phòng Hành chính tổng hợp.

- Các đơn vị điều tra cơ bản và phục vụ gồm: các trạm dự váo phục vụ KTTV tỉnh, các trạm khí tượng (KT), thuỷ văn (TV), môi trường (MT), các đội khảo sát KTTV, các tiêu khí khí tượng đo mưa nhân dân.

Hành trình khởi đầu đầy gian nan cũng không làm nản lòng các cán bộ khí tượng thủy văn. Với phương tiện đo, dự báo còn thiếu thốn, thực hiện dự báo bằng phương pháp thủ công - truyền thống, vẫn nỗ lực mang đến thông tin thời tiết kịp thời đến người dân. Hàng năm Miền Trung đối mặt với nhiều cơn bão, lũ lớn nhưng các địa phương trong khu vực vẫn chủ động ứng phó, giảm thiểu tối đa thiệt hại nhờ những thông tin đến từ Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ.

Năm 2001, với sự quan tâm của lãnh đạo các cấp, sự nỗ lực của cán bộ, viên chức và người lao động (NLĐ), Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ đã được đầu tư xây dựng trụ sở làm việc mới khang trang, hiện đại. Trụ sở mới được thiết kế  với đầy đủ các trang thiết bị tiên tiến, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác KTTV. Đây là điều kiện thuận lợi để Đài nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo KTTV, phục vụ tốt hơn cho công tác phòng chống thiên tai, bảo vệ sản xuất, đời sống và tính mạng con người.

Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ

Giai đoạn từ năm 2004 - 2014

Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, công nghệ dự báo KTTV cũng ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, diễn biến về thời tiết thuỷ văn ngày càng phức tạp do tác động của biến đổi khí hậu, các trận bão, lũ với quy mô lớn, diễn biến phức tạp, không theo quy luật chung xuất hiện ngày càng nhiều, làm cho công tác dự báo khó khăn hơn. Với sự quan tâm đầu tư của Nhà nước và các địa phương, bên cạnh gia tăng mật độ trạm, hiện đại hoá công nghệ quan trắc, truyền tin, công nghệ dự báo KTTV cũng được phát triển khá mạnh mẽ, trong đó điển hình là sự nghiên cứu ứng dụng các mô hình tiên tiến trong nghiệp vụ dự báo. Nhờ đó quan trắc, dự báo tốt được cơn bão Xangsane năm 2006, vốn đặc biệt nguy hiểm đến khu vực Trung Trung bộ (và nhiều cơn bão lớn sau này), giảm tối đa thiệt hại về người và của. 

Ảnh mây vệ tinh Bão số 6 (SANGXANE) năm 2006 đổ bộ vào Đà Nẵng

Năm 2010 công nghệ tự động bắt đầu được triển khai với các trạm khí tượng, thuỷ văn, đo mưa bằng nguồn vốn vay ODA Ý. Đây được xem là dấu mốc quan trọng của Đài trong tự động hóa mạng lưới quan trắc, tạo cơ sở, động lực cho sự nghiên cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại vào dự báo.

Mạng lưới quan trắc KTTV tự động, môi trường, kết hợp ra đa tạo ra hệ thống số liệu tự động tích hợp vào các mô hình dự báo số, hỗ trợ tích cực cho hoạt động nghiệp vụ, nâng cao chất lượng dự báo thời tiết, thuỷ văn - thiên tai (bão, mưa lớn, lũ, lụt,...); triển khai dự báo thời tiết điểm, mưa lớn, nắng nóng, hạn hán; dự báo, cánh báo sớm thiên tai như: bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, xâm nhập mặn, hạn hán, thiếu nước,...; tăng cường và nâng cao năng lực dự báo biển, đặc biệt là các hiện tượng thời tiết, hải văn nguy hiểm (gió mạnh, sóng lớn, nước dâng, triều cường,...), góp phần phục vụ hiệu quả cho việc phát triển kinh tế - xã hội, giảm nhẹ thiệt hai do thiên tai gây ra.

Giai đoạn từ năm 2014 đến nay

Trong giai đoạn này, mạng lưới quan trắc, công nghệ đo đạc, truyền tin và dự báo, nghiên cứu ứng dụng hoa học công nghệ tiếp tục có sự phát triển mạnh mẽ. Bên cạnh hệ thống quan trắc đo đạc truyền thống, Đài tiếp tục được Nhà nước đầu tư hệ thống hiện đại đo đạc quan trắc truyền số liệu thời gian thực. Từ hệ thống quan trắc trong toàn khu vực chỉ có 15 trạm khí tượng, 26 trạm thuỷ văn, 19 trạm đo mưa nhân dân với phương pháp đo hoàn toàn thủ công, truyền số liệu qua các thiết bị vô tuyến với sự vận hành của con người, đến nay công nghệ đo đạc tại các trạm này đã được tự động hoá gần như toàn bộ, đồng thời bổ sung hệ thống trạm quan trắc, tuyền tin dự động mới. Cho đến nay, hệ thống trạm tự động trong khu vực gồm: 21 trạm khí tượng tự động, 53 trạm đo mưa tự động, 42 trạm thủy văn tự động ODA Ý, 12 trạm đo tự động các yếu tố mực nước, lưu lượng nước, mưa, 11 trạm mưa (Dự án WB8), 03 trạm Hải văn tự động (Dự án 18 trạm hải văn), 01 trạm bức xạ tự động, 14 trạm máy gió Young truyền số liệu tự động, 01 trạm Thám không vô tuyến (Đà Nẵng), 01 trạm môi trường tự động (Đà Nẵng), 01 trạm tham chiếu (lắp đặt tại trạm KT Huế), 02 trạm định vị sét (lắp tại trạm KT Đồng Hới và KT Đà Nẵng); 13 điểm đo mặn; 08 điểm đo dòng chảy cạn; 2 trạm rada thời tiết, 1 trạm vô tuyến thám không, 1 trạm ra đa biển. Hệ thống trạm quan trắc trên đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng số liệu điều tra cơ bản, dự báo KTTV phục vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh cho khu vực Trung Trung Bộ nói riêng và cả nước nói chung.

Giai đoạn này là giai đoạn có sự tăng tốc tự động hóa, chuyển đổi số mạnh mẽ. Công nghệ quan trắc, truyền số liệu tự động được ứng dụng sâu rộng tại các trạm khí tượng, thủy văn, môi trường, đo mưa, đo mặn. Cùng với đó, công nghệ thu nhận, xử lý dữ liệu và dự báo cũng được đẩy mạnh trong giai đoạn này. Các mô hình dự báo tiên tiến được nghiên cứu ứng dụng tạo ra sản phẩm đa dạng với các thông tin được cung cấp sớm hơn, đầy đủ và tin cậy hơn.

Hiện tại, Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ đã phát triển lớn mạnh và toàn diện từ mạng lưới trạm KTTV, công tác thông tin dữ liệu, công tác đào tạo nhân lực, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế đến công tác dự báo, cảnh báo thiên tai. Hệ thống máy móc, trang thiết bị và công nghệ đã được trang bị, nâng cấp đồng bộ, bao gồm ra đa thời tiết, thám không vô tuyến, hệ thống thông tin, điện báo, quan trắc khí tượng, thủy văn, môi trường và truyền số tự động; bước đầu ứng dụng công nghệ AI để nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo  theo hướng định hướng tự động hóa và hiện đại hóa.  

Sự phát triển về hạ tầng, cơ sở vật chất, năng lực chuyên môn, khoa học công nghệ đã giúp cho Đài được nâng cao chất lượng, hiệu quả phục vụ công tác phòng, chống thiên tai, phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng an ninh của đất nước nói chung, các tỉnh, thành trong khu vực nói riêng.

Có thể khẳng định, với những bước chân tiên phong đón đầu công nghệ, với tinh thần và nhiệt huyết quyết tâm phát triển, ứng dụng khoa học kỹ thuật trong các lĩnh vực chuyên môn, Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, đáp ứng được sự kỳ vọng của các địa phương trong khu vực. Với những thành tích đạt được, Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ nhiều năm liền được tặng danh hiệu "Tập thể lao động xuất sắc”, Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND thành phố Đà Nẵng tặng nhiều Cờ thi đua và Bằng khen; vinh dự được Chủ tịch nước tặng thưởng bộ Huân chương Lao động hạng Ba tại Quyết định số 852/QĐ-CTN ngày 24 tháng 4 năm 1996, Huân chương Lao động hạng Nhì tại Quyết định số 1502/QĐ-CTN ngày 08 tháng 9 năm 2010, Huân chương Lao động hạng Nhất tại Quyết định số 1868/QĐ-CTN ngày 24 tháng 8 năm 2015; vinh dự được tặng Cờ Thi đua của Chính phủ năm 1999, 2013, 2020. 

Ảnh kỷ niệm cán bộ, nhân viên Đài KTTV Trung Trung Bộ nhân dịp kỷ niệm 30 năm thành lập Đài

Trong thời gian tới, Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ luôn dành sự ưu tiên cho đầu tư vào con người, tuyển dụng cán bộ giỏi, có năng lực, đồng thời tạo điều kiện tham gia các khóa học nâng cao, trao đổi kiến thức và công nghệ với các đối tác đào tạo.

Sự tác động của biến đổi khí hậu, diễn biến thiên tai ngày càng khó lường, sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế - xã hội sẽ là nhu cầu thực tiễn về KTTV ngày càng cao, nên việc không ngừng tăng cường và hiện đại hóa các thiết bị, công nghệ; nâng cao năng lực sẽ là thách thức lớn đối với cán bộ, viên chức người lao động Đài và cũng là nhiệm vụ được ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển của toàn Đài .

Để phát triển đồng bộ theo hướng hiện đại hoá và tự động hóa của Ngành Khí tượng Thủy văn Việt nam, trọng tâm là dự báo đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội và phục vụ phòng, tránh và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai, Đài sẽ tập trung đầu tư cho khoa học, công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực đây là giải pháp chủ yếu để phát triển trên cơ sở kế thừa và phát huy tối đa nguồn lực hiện có; khai thác triệt để thành tựu khoa học, công nghệ của Ngành, đồng thời tiếp tục củng cố và hoàn thiện hệ thống mạng lưới trạm quan trắc quốc gia, trong đó tập trung đầu tư phát triển hệ thống trạm quan trắc tự động nhằm bảo đảm thu thập đầy đủ và chính xác các số liệu, đáp ứng yêu cầu cảnh báo, dự báo thiên tai KTTV, phục vụ ngày càng có hiệu quả hơn đối với công tác phòng chống thiên tai, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng, khai thác bền vững tài nguyên và bảo vệ môi trường.

Ba mươi năm, một chặng đường phấn đấu và nỗ lực không ngừng của tập thể, Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ đã góp phần nhỏ bé cho sự phát triển chung của đất nước nói chung và Ngành Khí tượng Thủy văn nói riêng.

Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Trung Trung Bộ tự hào kỷ niệm 30 năm ngày thành lập (26/8/1994 - 26/8/2024). Đây là dịp để chúng ta cùng nhìn lại chặng đường phát triển đã qua trong niềm tự hào và càng thấy rõ hơn vai trò, trách nhiệm của mình đối với Ngành, đối với đất nước. Với tất cả những gì đã đạt được trong thời gian qua, với tinh thần trách nhiệm, ý chí, sự nỗ lực không mệt mỏi của toàn thể CBVC và người lao động, Đài KTTV khu vực Trung Trung Bộ sẽ tiếp tục phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao,  góp phần tích cực thực hiện chiến lược phát triển Ngành KTTV, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra, đảm bảo quốc phòng an ninh và sự phát triển bền vững của đất nước.

30 năm là hành trình đi tới của những con người đồng lòng tiến về phía trước, chinh phục thử thách để mang thông điệp từ thiên nhiên tới cuộc sống.

Tạp chí KTTV