Tòa án Thế giới của Liên Hợp Quốc kết thúc các phiên điều trần mang tính bước ngoặt về trách nhiệm của các quốc gia đối với biến đổi khí hậu

Các quốc đảo nhỏ như Tuvalu (ảnh) có nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu.

Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) đã tổ chức các phiên điều trần lịch sử từ ngày 2 đến ngày 13 tháng 12 để giải quyết nghĩa vụ của các quốc gia theo luật pháp quốc tế trong việc chống lại biến đổi khí hậu, một quá trình do các quốc đảo nhỏ đang phải đối mặt với các mối đe dọa hiện hữu khởi xướng.

Được khởi xướng bởi một nghị quyết của Đại hội đồng Liên hợp quốc, quá trình tố tụng có sự tham gia của 96 quốc gia và 11 tổ chức khu vực trình bày quan điểm của họ về “nghĩa vụ của các quốc gia liên quan đến biến đổi khí hậu” theo luật pháp quốc tế. Mặc dù ý kiến ​​tư vấn của ICJ sẽ không mang tính ràng buộc nhưng nó được kỳ vọng sẽ định hình tương lai của luật khí hậu quốc tế.

Đảo nhỏ kêu gọi công lý

Phiên điều trần mở đầu với lời kêu gọi từ Vanuatu và Nhóm mũi nhọn Melanesian, đại diện cho các quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu.   Ralph Regenvanu, đặc phái viên của Vanuatu về biến đổi khí hậu, cho biết: “Kết quả của quá trình tố tụng lịch sử này sẽ có tác động tới các thế hệ mai sau, quyết định số phận của các quốc gia như của tôi và tương lai của hành tinh chúng ta”.  Quốc đảo Thái Bình Dương nhấn mạnh những tác động thảm khốc của nước biển dâng và thời tiết khắc nghiệt, gọi sự thất bại của các quốc gia có lượng phát thải cao là “bất hợp pháp”.

Bộ trưởng Tư pháp đất nước Arnold Kiel Loughman lập luận rằng “việc một số quốc gia có lượng phát thải cao không đáp ứng được nghĩa vụ của mình là một hành động sai trái mang tính quốc tế”, vì họ đã đưa nhân loại “đến bờ vực thẳm”. Các quốc gia đảo nhỏ đang phát triển (SIDS), được đại diện bởi Liên minh các quốc đảo nhỏ (AOSIS), đã lặp lại những lời kêu gọi này. Họ yêu cầu Tòa án Thế giới khẳng định các nguyên tắc của luật pháp quốc tế nhằm giải quyết vấn đề mực nước biển dâng, bao gồm cả việc công nhận các vùng biển và tư cách quốc gia ngay cả khi các vùng lãnh thổ bị ngập lụt.

Trách nhiệm khác biệt: Brazil, Trung Quốc cân nhắc 

Brazil nhấn mạnh cam kết giảm phát thải đầy tham vọng, nhấn mạnh rằng mặc dù là một quốc gia đang phát triển nhưng nước này phải đối mặt với những thách thức đáng kể như xóa đói giảm nghèo và tác động khắc nghiệt của khí hậu. Đặc phái viên của đất nước về biến đổi khí hậu, Luiz Alberto Figueiredo Machado, nhấn mạnh nguyên tắc “trách nhiệm chung nhưng có sự khác biệt”, khẳng định rằng các nước phát triển có lượng phát thải cao phải chịu gánh nặng lớn nhất trong việc giải quyết khủng hoảng. 

Trong khi đó, Trung Quốc kêu gọi ICJ tránh tạo ra các nghĩa vụ pháp lý mới và tập trung vào các khuôn khổ hiện có như Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Là một trong những nước phát thải lớn nhất thế giới, Trung Quốc lập luận rằng các quốc gia phát triển phải chịu trách nhiệm lịch sử, trong khi các nước đang phát triển yêu cầu mốc thời gian dài hơn để đáp ứng các mục tiêu về khí hậu.

Các tòa tháp và đầu hồi của Cung điện Hòa bình, trụ sở của Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) ở The Hague.

Mỹ, EU có quan điểm khác nhau 

Hoa Kỳ thừa nhận mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng khí hậu nhưng lập luận rằng các hiệp ước quốc tế như Thỏa thuận Paris không có tính ràng buộc về mặt pháp lý. Margaret Taylor, đại diện Mỹ, cũng bác bỏ quan điểm cho rằng “trách nhiệm chung nhưng có phân biệt” là nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế. 

Mặt khác, Liên minh châu Âu (EU) nhấn mạnh sự hợp tác và nhấn mạnh tính chất không đối đầu của quá trình tư vấn. Các đại diện của EU chỉ ra tầm quan trọng của các hiệp ước hiện có trong việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu nhưng không kêu gọi các cơ chế thực thi. Một thời điểm quan trọng cho hành động khí hậu quốc tế Trong khi ICJ cân nhắc, các quốc gia cũng như các nhà quan sát đều chờ đợi ý kiến ​​tư vấn của ICJ, dự kiến ​​sẽ hướng dẫn cách giải thích pháp lý trong tương lai về trách nhiệm của các quốc gia đối với cuộc khủng hoảng khí hậu. Đối với các quốc đảo nhỏ và các cộng đồng dễ bị tổn thương, nguy cơ là hiện hữu.

Tin vắn: Tạp chí KTTV

Nguồn: https://news.un.org/en/story/2024/12/1158476